پیام‌ها و پیامدهای یک کودتا

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، بالاخره کابوس اردوغان و دیگر سران حزب عدالت و توسعه محقق شد و آن چه آقای رئیس جمهور بیش از یک دهه نسبت به آن واهمه داشت برسرش آمد. یک کودتای نظامی خونین. برای شاگردان اربکان تجربه کودتای 1997 نظامیان کمالیست، همواره  همچون یک شمشیر داموکلس زنده و تهدید کننده بود. بی جهت نبود که اردوغان از همان روزهای اول "هاکان فیدان" یکی از قابل اعتمادترین و نزدیک ترین افرادش را در مسند ریاست دستگاه امنیتی ترکیه،" میت" قرار داد تا کاملا مواظب تحرکات نظامیان باشد. اردوغان از آخرین کودتای ترکیه درس‌های زیادی را به خاطر داشت و همین عامل باعث شده بود در طول یک دهه گذشته بارها دست به تصفیه ارتش بزند. اما حالا  13 سال پس از تلاش برای ایجاد یک ارتش وفادار، وقتی اردوغان ،که عنوان یکی از طولانی‌ترین رهبران دولت ترکیه را از زمان تاسیس جمهوری یدک می‌کشد، برای  سفری چند روزه از آنکارا خارج شده بود، ارتش دست به کودتا زد. کودتای ارتش فارغ از تکرار یک سنت قدیمی در عرصه سیاسی ترکیه پیام های جدی هم برای حزب حاکم به دنبال داشت. همان گونه که دیمیتری مدودف نخست وزیر روسیه عنوان داشته است، "وقوع کودتا نشانه اختلاف های عمیق در ترکیه است." در کنار گسل های جدی قومی و مذهبی و همچنین دو قطبی سکولار -اسلام گرا، کودتای 16 جولای پرده از شکافی عمیق در ساختار قدرت ترکیه برداشت. بخشی از حاکمیت این روزها به شدت نسبت به افول روند رشد اقتصادی، بیکاری، بحران در صنعت توریسم، بحران در مناطق کرد نشین، نا امنی در مرکز و افول اعتبار ترکیه در عرصه بین المللی ناراضی  است. دولت ترکیه با وجود برخورداری از حمایت مردمی باید به فکر رفع این معضلات باشد زیرا در غیر این صورت همان گونه که رابرت فیسک روز گذشته در روزنامه ایندیپندنت نوشت:"کودتای ترکیه نافرجام ماند اما تاریخ نشان داده که کودتای بعدی موفق خواهد بود".
در کنار این پیام ها کودتای نافرجام روز گذشته پیامدهایی را نیز در سه سطح کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای کشور ترکیه به دنبال خواهد داشت که در ادامه به آنها می پردازیم:

کوتاه مدت

در کوتاه مدت سه پیامد عمده کودتا برای ترکیه و حزب عدالت و توسعه عبارتند از :تصفیه اردوغان با مخالفان، استحکام درون حزبی عدالت و توسعه و افول صنعت گردشگری. کودتایی که برای برچیدن بساط اقتدار رجب طیب اردوغان به راه افتاد،‌ به نظر می رسد به تحکیم بیشتر جایگاه او بینجامد و اعتماد به نفسش را برای عملی کردن طرح‌هایش جهت تغییر ساختار سیاسی کشور و کسب قدرتی فراتر، افزایش دهد. اردوغان توطئه کودتا را به فتح ا... گولن، شخصیت مذهبی مخالف خود نسبت داده و انتظار می‌رود با شکست طرح کودتا، جماعت پیروان گولن آماج سرکوبی شدید شوند به گونه ای که دیگر مجال گشودن جبهه‌ای علیه اردوغان از درون صفوف اسلامگرایان از آنها گرفته شود. در همین راستا و در اولین اقدام روز گذشته مقامات ترکیه 2745 قاضی این کشور را به جرم همکاری با کودتا چیان و ارتباط با شبکه گولن اخراج کردند، همچنین منابع خبری از دستگیری حدود 3000 نفر از اعضای نیروهای مسلح خبر داده اند. در همین حال معاون نخست وزیر ترکیه تاکید کرده که دولت این کشور اجرای مجدد حکم اعدام در مورد طراحان کودتا را بررسی می کند. البته باید تاکید کرد انتقام سخت و تصفیه خونین با مخالفان می تواند نتایج غیر قابل جبرانی را برای جامعه ترکیه به دنبال داشته باشد. دومین پیامد کوتاه مدت کودتای نافرجام نظامیان استحکام درونی حزب عدالت و توسعه است. حمایت عبدا... گل و احمد داوود اوغلو دو تن از مقامات سابق حزب از دولت ترکیه در اوج بحران و همچنین حضور گسترده هواداران حزب برای مقابله با کودتا و تجربه یک اقدام جمعی موفق همبستگی حزبی را تقویت خواهد کرد. پیامد سوم تاثیر اقتصادی است، اردوغان گرچه به ظاهر پیروز کودتای دیروز شده است، اما در نگاه کلان به دلیل سیاست های غلط او ترکیه امروز به یکی از ناامن ترین کشورهای منطقه تبدیل و صنعت گردشگری آن در آستانه نابودی است. از دیروز تقریبا اکثر پروازها به ترکیه خالی وارد فرودگاه های این کشور شده و به تخلیه گردشگران خارجی پرداخته اند. تمامی سفرهای توریستی تقریبا متوقف شده است، امری که به منزله تهدید پاشنه آشیل دولت محسوب می شود.

میان مدت

در میان مدت نیز موفقیت دولت ترکیه در کنترل کودتا می تواند مسیر اردوغان برای تغییر نظام سیاسی این کشور را هموار کند. پاسخ فوری هواداران اردوغان به فراخوان او برای مقاومت در برابر کودتاچیان نشان داد که او با وجود همه نواهای روزافزونی که در مخالفتش خوانده می‌شود، همچنان صاحب نفوذ است. حزب عدالت و توسعه نیز کارآمدی خود را در واکنش سریع و بسیج هوادارانش به اثبات رساند. اکنون اردوغان در شرایطی قرار گرفته که می تواند از موقعیت برتری که نسبت به مخالفانش به آن دست یافته و حس همبستگی ملی که در جریان کودتا، ترکیه را فراگرفته به نفع خود استفاده کند و حتی اگر مجلس کنونی را نتواند با تصمیم خود برای تغییر نظام سیاسی همراه سازد، می تواند به انتخابات زود هنگام و تشکیل مجلسی با ترکیبی همراه و همگام امیدوار باشد.

بلند مدت

اما در بلند مدت مهمترین تاثیر کودتای نافرجام اخیر را می توان تضعیف و تحقیر جایگاه ارتش ترکیه، ششمین ارتش بزرگ دنیا و دومین ارتش بزرگ ناتو، دانست. از جمله نخستین اقدامات رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه پس از رسیدن به قدرت تصفیه ارتش از فرماندهانی بود که احتمال می‌داد به مخالفت با او برخیزند و احیانا به کودتا بیندیشند. در همان سالها پروند‌ه‌ای به نام ارگنکن مطرح و شماری از فرماندهان بلندپایه ارتش به اتهام طرح‌ریزی کودتا علیه او زندانی شدند. خیلی‌ها در صحت چنین اتهامی تردید کردند و ناظران معتقد بودند که در نتیجه این پرونده دیگر خیال اردوغان از هرگونه کودتای ارتش علیه خودش راحت شده است. این در حالی بود که بدنه ارتش همچنان گرایشات کمالیستی خود و میل به استقلال نظامی را حفظ کرده بود. کودتای اخیر باعث تصفیه بسیاری از کادرهای نظامی ترکیه خواهد شد. اردوغان تلاش خواهد کرد در مقابل ارتش نیروهای پلیس و امنیتی را تقویت کند. نتیجه چنین سیاستی ناکارآمدی ارتش ترکیه در آینده خواهد بود. امری که در تناقض با بلند پروازی ها و جاه طلبی های بین المللی اردوغان است.

انتهای پیام/