بی‌توجهی به فرهنگ معماری ایرانی ـ اسلامی
قدیم‌ها سبک زندگی مردم بر تمام جوانب زیستی‌شان تأثیر می‌گذاشت، مانند معماری و خانه‌سازی که در آن حریم‌ها رعایت می‌شد و اهل خانه آرامشی داشتند که در خانه‌های امروز اثری از آن نیست.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، قدیم‌ها سبک زندگی مردم بر تمام جوانب زیستی‌شان تأثیر می‌گذاشت، مانند معماری و خانه‌سازی که در آن حریم‌ها رعایت می‌شد و اهل خانه آرامشی داشتند که در خانه‌های امروز اثری از آن نیست. خانه‌های قدیمی و معماری بومی و اصیل بخشی از حافظه تاریخی یک شهرند. آن‌وقت‌ها که هنوز مردمان شهر در آهن و فولاد محصور نشده بودند، با خاک و سنگ، آب و آفتاب در بستر آگاهی و تجربه‌های دیرین، فضاهایی را سامان دادند که امروزه یادگارهای آن جزو میراث فرهنگی ما و آیندگان سرزمین است.
با گذشت زمان ساختار معماری در محیط جغرافیایی استان‌ها تغییر کرده است در صورتی که سبک معماری بومی، اصیل و تاریخی خاص هر استان براساس اقلیم، مصالح بومی، فرهنگ و سبک زندگی مردم هر استان طراحی می‌شده است. در فیروزه‌ای یا قهوه‌ای سوخته با کلون‌های مجزا برای مردها و زن‌ها و 2 پیرنشین در اطراف در، اجزایی هستند که مشخصه یک خانه با معماری ایرانی را تداعی می‌کند. خانه‌هایی که به‌جای آیفون تصویری 2 کلون مختص مردها و زن‌ها داشت تا با این روش مشخص شود چه کسی پشت در قرار دارد.
در شیراز خانه‌ها معماری و ویژگی‌های خاص خود را داشتند مانند اینکه نمای بیرونی خانه‌ها آجری و ساده است و تنها بخش تزئینی نمای بیرون سردرهاست. همه این خصوصیت‌ها از خانه‌های شیراز بناهایی می‌ساخت که محصول سبک زندگی خاص ایرانی‌ها و شیرازی‌ها بود. رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس درباره تأثیر سبک زندگی مردم شیراز بر خانه‌سازی و معماری قدیم به مهر گفت: در این خانه‌ها باور مردم به «بایدها و نبایدها» و «حریم‌ها» بخوبی رعایت شده و این موضوع در معماری آن دوران بخوبی نمود بیرونی داشته است.
مسعود منیعاتی با اشاره به اینکه در کنار در 2 سکو با عنوان پیرنشین وجود داشت که کهنسالان هنگام عبور از کوچه می‌توانستند بنشینند و نفسی تازه کنند، بیان کرد: وقتی فردی مقابل در ورودی خانه قرار می‌گیرد با یک محوطه هشتی شکل مواجه می‌شود که هیچ دیدی به درون حیاط ندارد و این معماری خاص باعث می‌شود غریبه‌ها نتوانند درون منزل را نظاره کنند.
وی ادامه داد: بعد از ورود به منزل راه دسترسی میهمان به اتاق‌ها تفاوت داشت، برفرض مثال میهمانی که نامحرم قلمداد می‌شد بدون اینکه وارد حریم خانه شود با یک راه دسترسی ویژه به اتاق میهمان یا همان «پنج‌دری» وارد می‌شد و اعضای خانه هم از یک راه دسترسی دیگر وارد اتاق‌های خودشان می‌شدند که این یعنی توجه ویژه به حرائم که بخوبی در خانه‌سازی آن دوران مورد توجه قرار می‌گرفت.
اما اکنون خانه‌های جدید فاقد روح معماری شیراز هستند، معماری‌ای که با فرهنگ و اصالت مردم این سرزمین همخوانی ندارد و هر روز بر غلظت غربی شدنش افزوده می‌شود. امروز دیگر از «پیرنشین» خبری نیست و جای آن را موانعی قرار داده و تهدید کرده‌اند که اگر در کنار خانه ماشین خود را پارک کنید خودروی‌تان را پنچر می‌کنیم، چنین می‌کنیم و چنان می‌کنیم! یکی از ویژگی‌های خانه‌های شیراز برخورداری از آیینه‌کاری‌های بسیار زیبا بود که در هر خانه قاجاری بنا بر وضعیت مالی صاحب‌منزل وجود داشت.
منیعاتی درباره اینکه چگونه می‌توان روح معماری قدیم را در خانه‌سازی‌های جدید جاری کرد، گفت: در دوره قاجاریه مردم برای خانه‌های‌شان اهمیت ویژه‌ای قائل بودند و از آنجا که «منزل» از واژه «منزلت» می‌آید- جایی برای آسایش روانی و روحی انسان- برای زیباسازی آن معماری ویژه‌ای داشتند. وی گفت: یکی از ویژگی‌های خانه‌های شیراز برخورداری از آیینه‌کاری‌های بسیار زیبا بود که در هر خانه قاجاری بنا بر وضعیت مالی صاحب منزل وجود داشت و آنهایی که وضعیت مالی بهتری داشتند حتی یک تالار به نام تالار آیینه نیز ایجاد می‌کردند. عضو هیات‌علمی دانشگاه شیراز نیز در رابطه با تأثیر سبک زندگی مردم بر روابط اجتماعی آنها و همچنین نحوه معماری خانه‌ها در طول تاریخ بیان کرد: معماری با فرهنگ ارتباط متقابل دارد و فرهنگ هر شهری متأثر از معماری هست، در عین‌حال معماری هم متأثر از فرهنگ است.
مصطفی ندیم با اشاره به اینکه تغییر معماری در یک شهر به عوامل مختلفی بستگی دارد، افزود: مثلا وقتی مصالح عوض می‌شود مطمئنا روی یک معماری تأثیر می‌گذارد، همین اتفاق در شیراز طی یک قرن اخیر در اواخر دوره قاجار افتاد، وقتی استفاده از فلز بیشتر و به‌جای خشت از آجر استفاده شد، جرز و ضخامت دیوار کوچک و کم و در عین حال به فضای خانه اضافه شد. وی از ورود خودرو به زندگی مردم به‌عنوان عاملی مهم در تغییر معماری خانه‌ها نیز یاد کرد و گفت: به‌عنوان نمونه ورود ماشین، معماری را بشدت تحت تأثیر قرار داد چون خانه باید به‌گونه‌ای طراحی می‌شد که فضایی برای ماشین تعبیه شود، در نتیجه این معماری، فضای حیاط که قبلا چندضلعی بود الان یک طرف خانه قرار دارد و طرف دیگر حیاط باغچه، درخت و جای ماشین پیش‌بینی شد و بدین سبب معماری دستخوش تغییرات شدید شد.
ندیم با اشاره به اینکه با تغییر شیوه زندگی مردم، معماری هم خودبه‌خود عوض شد، افزود: همچنین روابط اجتماعی نیز با تحولات در طول دوران تغییر پیدا کرد و خانواده تیره‌ای به خانواده هسته‌ای که مختص یک خانواده است تبدیل شد. این استاد دانشگاه بیان کرد: اما می‌توانیم یکسری المان‌ها را در منازل به سمت فرهنگ سنتی و قدیمی پیش ببریم؛ در دکوراسیون تغییراتی ایجاد کنیم که با فرهنگ اصیل ایرانی خودمان همخوانی بیشتری داشته باشد نظیر اینکه حوضی در حیاط بسازیم یا دکور را با سنت‌های ایرانی تزئین کنیم یا از آیینه‌کاری برای تزئین خانه بهره ببریم.
ندیم بیان کرد: با این کار هم هنرهای اصیل و سنتی را احیا می‌کنیم و هم اینکه به‌نوعی تاریخ را وارد منازل کرده و فرهنگ غنی را به خانه‌ها بازمی‌گردانیم. در این رهگذر فریدون فعالی، کارشناس میراث فرهنگی و مدیرکل سابق میراث فرهنگی استان فارس نیز درباره چگونگی برقراری ارتباط بین معماری سنتی و مدرن گفت: با برقراری پل ارتباطی بین معماری سنتی و مدرن می‌توان شیوه‌های منطقی برای آسایش و آرامش انسان‌ها را فراهم آورد.
وی ادامه داد: مسلما در اجرای روش‌های طراحی ساختمان در شیوه‌های سنتی توجه به اقلیم و اکولوژی مورد تأکید بوده است، از این‌رو طراحی ساختمان‌ها اگر امروزه با رویکردهای سنتی به بهره‌گیری از امکانات آب‌وهوایی و انرژی طبیعی همراه باشد می‌تواند مانند پل ارتباطی بین معماری سنتی و مدرن عمل کند. وی گفت: استفاده از تزئینات سنتی در طراحی‌های مدرن مثل کاشی‌کاری و آیینه‌کاری، استفاده از سقف‌های سنتی و... می‌تواند نمونه مهمی از تلفیق معماری سنتی و مدرن باشد.
به‌هر روی چه بخواهیم و چه نخواهیم سبک زندگی در حال تغییر و تحول است اما باید به سمتی حرکت کنیم که فرهنگ اصیل ایرانی- اسلامی نیز از معماری خانه‌های‌مان رخت برنبندد، معماری‌ای که در آن حوض بود و ماهی و گل‌های شمعدانی که دورتادور حوض چیده می‌شد تا حیاط خانه‌ها واقعا یک حیاط ایرانی باشد.
منبع: وطن امروز
انتهای پیام/
