بلاتکلیفی نسخ خطی در کتابخانه ملی/ نهادهای مسئول از زیر بار ساماندهی نسخ خطی شانه خالی می‌کنند
مصطفی درایتی، نسخه‌شناس گفت: متاسفانه نسخ خطی در کشور در سال‌های اخیر مورد بی‌مهری نهادهای مسئول قرار گرفته است، کتابخانه ملی با وجود اینکه قانوناً متولی حوزه نسخ خطی است، حتی به اندازه جایگاه قانونی نیز ورود نداشته است.
حجت الاسلام والمسلمین مصطفی درایتی، نسخه‌شناس و پژوهشگر نسخ خطی، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، از کاهش توجه به نسخ خطی در کشور خبر داده و گفت: تحقیق و پژوهش درباره نسخ خطی معمولا‌ً توسط موسسات و کتابخانه‌های دولتی انجام می‌شود و متأسفانه هر زمان که اعتبارات دولتی محدودیت پیدا می‌کند، نخستین بخشی که دچار مشکل می‌شود، همین حوزه‌هاست.
وی در پاسخ به این پرسش که کتابخانه‌های مجلس و ملی پیش از این در این زمینه فعال بوده‌اند، اما به نظر می‌رسد، اخیراً بسیار کمرنگ شده‌اند، گفت: بله، کتابخانه مجلس که در گذشته در زمان حضور آقای جعفریان بسیار فعال بود، در دو سال اخیر تلاشش در این حوزه‌ها کمرنگ شده است. کتابخانه ملی نیز ورود جدی در دو سال اخیر نداشته است، تلاش زیادی شده تا کتابخانه ملی در حوزه نسخ خطی جدی‌تر وارد شود و سر و سامان ببرد.
درایتی با اشاره به کنسرسیوم محتوای ملی که در سال‌های قبل با حضور کتابخانه‌های بزرگ کشور برای ساماندهی منابع به ویژه نسخ خطی تشکیل شد، تصریح کرد: یک کنسرسیومی درست شد که در مراحل اولیه خود با مشکلاتی روبرو شد، همان ابتدا تصور می‌شد که کار آسونی باشد، اما مجموعه‌دارانی که این مجموعه‌ها را در اختیار دارند، حق ویژه‌ای برای خود قائل هستند، مرزهایی درست یا نادرست دور خود کشیده‌اند و به راحتی اجازه ورود به سایرین نمی‌دهند.
وی با بیان این مطلب که کنسرسیوم در حوزه منابع چاپی مشکلاتی نداشت، اما نوبت به نسخ خطی که رسید، مشکلاتی ایجاد شد، گفت: قرار بود، اطلاعات نسخ خطی هر واحد روزآمد شده و به مجموعه کنسرسیوم منتقل شود، اما در عمل این اتفاق رخ نداد و انتظاری که طراحان این جریان داشتند، آنگونه که باید پیش نرفت. اکنون نیز تلاش‌ها از هر جا که شروع شود، خوب است. تشکیل کنسرسیوم محتوای ملی به هر حال حاکی از ضرورت‌هایی بود که در این عرصه وجود داشت.
نیمی از نسخه‌های موجود در کتابخانه ملی فهرست نشده‌اند
محقق «فهرستگان نسخ خطی ایران» با بیان این مطلب که در ایران کارهای بسیاری برای نسخ خطی انجام شده است، گفت: کارهای بسیاری نیز مانده است که باید در این حوزه انجام شود، ما هنوز هم مجموعه‌هایی در کشور داریم که معرفی نشده، یا به درستی معرفی نشده است. وقتی کتابخانه ملی اکنون بیش از نیمی از نسخه‌هایی که در سال‌های گذشته خریداری کرده است، را فهرست نکرده است، وقتی کتابخانه آیت‌الله مرعشی بیش از نیمی از موجودی‌اش هنوز فهرست نشده است، باید بگویم راه بسیاری باقی مانده است.
وی با بیان این مطلب که نهادهای مسئول از زیر بار نسخ خطی شانه خالی می‌کنند، افزود: در حوزه نسخ خطی کارهای انجام شده ناقص نیز بسیار است که باید تکمیل کنیم، کارهایی که نیازمند بازنگری جدی است. هم‌چنین اطلاعات این مجموعه‌ها باید منتشر و در اختیار مراکز پژوهشی معتبر قرار گیرد. اینگونه اقداماتی کاری کارستان می‌طلبد.
ساماندهی نسخ خطی فارسی در خارج از کشور پشتوانه زبان خواهد بود
درایتی با اشاره به لزوم ساماندهی نسخه‌های خطی فارسی در خارج از کشور تصریح کرد: ایران بزرگترین کشور فارسی زبان دنیا باید نسبت به آثار فارسی حساسیت ویژه‌ای داشته باشد، در صد سال گذشته که توجه به نسخه خطی افزایش یافته است، اما متاسفانه هیچ کار قابل توجهی در زمینه نسخ خطی خارج از کشور انجام نشده است تا ما این نسخه‌ها را شناسایی کرده و پشتوانه‌ای برای زبان و ادبیات فارسی درست کنیم، کار ملی و ماندگاری نداشتیم.
کتابخانه ملی حتی به اندازه جایگاه قانونی خود نیز ورود نکرده است
وی یکی از علل این کمبودها را متولی نداشتن نسخ خطی در کشور دانست و گفت: در حوزه خرید نسخ خطی کتابخانه‌های دولتی با بودجه‌ای که در اختیار دارند، اقداماتی انجام داده و می‌دهند، در حوزه اطلاع رسانی، فهرست نگاری و انتشار آثار که نیازمند تسهیل بیشتر است، اما بودجه چندانی وجود ندارد.در چند سال گذشته تلاش شد که کتابخانه ملی متولی نسخ خطی در کشور شود، حتی در اساسنامه آن نیز اشاراتی شد. اما کتابخانه ملی هم در این حوزه به اندازه جایگاهی که قانون برایش تعیین کرده، ورود نکرده است. لازم است که دستگاهی به عنوان محور اصلی این حوزه قرار گیرد و سعی کند تلاش هایی که در این حوزه انجام شده را مدیریت کند. امیدوارم کتابخانه ملی موضوع را جدی‌تر دنبال کند.
انتهای پیام/
