حضور نااهلان، بزرگترین آسیب شعر دینی است

به گزارش خبرگزاری تسنیم، به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، اسماعیل امینی، شاعر و استاد دانشگاه، درباره شعر آیینی گفت: حضور و دخالت نااهلان بزرگ‌ترین آسیب شعر دینی است؛ نااهلان یعنی کسانی که شعر دینی را ابزار مطامع خود می‌پندارند. مطامعی از قبیل شهرت‌طلبی، روی و ریا، دامن زدن به اختلافات مذهبی و فرقه‌ای، مجادلات سیاسی و انتخاباتی، حرص قدرت، نفسانیت و بسیاری از کج فهمی‌های دیگر از این دست.

وی ادامه داد: فقر اندیشه، سطحی‌نگری و بی‌توجهی به کرانه‌های وسیع تعالیم دینی، از جمله بی‌توجهی به منابع اصلی آموزه‌های دینی یعنی قرآن کریم، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه، ادعیه و احادیث، از جمله کمبودها و موضوعاتی مغفول مانده هستند که در شعر آیینی معاصر دیده می‌شود.

وی درباره بایدها و نبایدهایی که شاعران آیینی باید در شعر خود از لحاظ فرم، زبان و محتوا رعایت کنند گفت: شعر مذهبی، شعری مبتنی بر سنت، فرهنگ و اندیشه مذهبی است. بر این اساس است که زبان، فنون بلاغی و نوع نگاه در آثاری که به عنوان شعر مذهبی عرضه می‌شود، قابل ارزیابی است.

این پژوهشگر ادبی در ادامه به تعریف و شاخصه‌های شعر آیینی پرداخت و اظهار کرد: به نظرم اصطلاح شعر آیینی نارساست. بهتر است همان‌طور که در زبان مردم و نوشته‌های اهل سخن رایج است و صدها سال هم پیشینه دارد بگوییم: شعر مذهبی.

وی در این‌باره تصریح کرد: شعر مذهبی گونه‌ای از شعر است که بیانگر نگاه انسان به سویۀ معنوی جهان و حیات کمالی انسان در پرتو هدایت وحیانی است. بر این اساس شعرهایی که درباره تاریخ ادیان و زندگی شخصیت‌های دینی و آداب و آیین‌های دینی است، اگر بر بنیان جهان‌بینی دینی و وحیانی نباشد، لزوماً شعر دینی نیست، بلکه شعری است که فقط از نشانه‌ها و نمادهای دینی در زبان و بیان استفاده کرده است. به همین سیاق، اشعار وصفی و تغزلی و حسب حال، اگر بیانگر دیدگاه دینی مبتنی بر تعالیم انبیا باشد شعر دینی محسوب می‌شود.

این شاعر، پیشینیه شعر دینی در زبان فارسی را به اندازه تاریخ شعر عنوان کرد و افزود: شعر فارسی از همان آغاز، یعنی از دوران پیش از اسلام، شعر نیایشی و معنوی و دربردارنده مباحث دینی و تعالیم معنوی بوده است. در دوران پس از اسلام نیز جریان اصلی شعر فارسی، یعنی آثار سرآمدان شعر، بر بنیان تعالیم دینی و آموزه‌های وحی و معارف قرآن کریم بوده است.

این منتقد ادبی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا تمایزی بین شعر آیینی و شعر متعهد وجود دارد و می‌توان هر شعر آیینی را همان شعر متعهد دانست؟ خاطرنشان کرد: هیچ شعری نیست که متعهد نباشد و هر شعری، به نظام فکری و دیدگاه شاعرش تعهد دارد؛ بنابراین تمام اشعار، متعهدند. از این میان، آن شعرهایی که حاصل نگاه متدینانه به عالم است، شعر دینی است.

این استاد دانشگاه در ادامه، شعر مذهبی در روزگار حاضر را جریان اصلی شعر امروز دانست و گفت: آثار شاخص شعر معاصر غالبا در پرتو فرهنگ دینی شکل گرفته‌ است.

وی درخصوص قابلیت ترجمه‌ شعر آیینی به زبان‌های دیگر و شناساندن معارف شیعی به جهانیان تصریح کرد: هیچ شعر خوبی قابل ترجمه نیست و هیچ شعری قادر به شناساندن معارف دینی به دیگران نیست. معارف دینی و از جمله تعالیم شیعی، نه از راه شعر بلکه از راه کتاب‌های علمی و تحقیقی و مقالات مستدل، قابل معرفی به جهانیان است. اما بیش از نوشته‌ها و تحقیقات و سخنرانی‌ها، رفتار و عملکرد ما، معرف معارف و میزان معرفتمان نسبت به تعالیم امامان شیعه است.

این محقق درباره تأثیر حضور شاعران آیینی در مجالس مذهبی و نفس کشیدن در فضای هیئت بر شعرشان بیان کرد: حضور شاعر در هیئت اگر به تکلف باشد، هیچ ثمری ندارد، اما طبیعی است که هر کسی که در میان مردم زندگی می‌کند به هرحال در محافل و مجالس مردم نیز حاضر می‌شود؛ به ویژه شاعری که دل‌بسته دین است و دلداده اولیای خدا باشد. زندگی در میان مردم، از جمله حضور در مجالس مذهبی، بخشی از زندگی طبیعی و شاعرانه است و طبعاً برکات آن در کلام شاعر نمایان خواهد شد.

اسماعیل امینی در پایان، درباره مهم‌ترین کاری که لازم است در زمینه مداحی و مرثیه‌سرایی امام حسین (ع) صورت بگیرد، گفت: این همه شتابزدگی و تولید پرشمار و کم‌رمق شعرها و نوحه‌های جدید یک‌بار مصرف، ضرورتی ندارد. بسیارند سروده‌های ارزشمندی که ده‌ها و گاه صدها سال، ورد زبان ذاکران و عزاداران حسینی بوده‌اند و امتحان خود را پس داده‌اند. راه نوآوری و خلاقیت بسته نیست، اما نوآوری به معنای تولید آثار سطحی و ترویج شلختگی زبانی و بلاغی نیست.

انتهای پیام/