گزارش| افزایش رقابت نظامی روسیه و چین در آسیای مرکزی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم ، چین در حال تغییر استراتژی نفوذ خود در آسیای مرکزی از قدرت نرم به استفاده از قدرت سخت است. اگر روسیه این مساله را جدی نگیرد، ممکن است چین طی 5 سال آینده چندین پایگاه نظامی در منطقه ایجاد کند و موقعیت روسیه در آسیای مرکزی را با چالشی جدی روبرو کند.

مسکو طی 2 دهه گذشته چالش اصلی خود در آسیای مرکزی را ممانعت از هرگونه گسترش نفوذ غربیها خصوصاً ایالات متحده در 5 کشور این منطقه و هم چنین مقابله با نفوذ جریانهای افراطی اسلام گرای فعال در افغانستان و خاورمیانه در جمهوریهای سابق اتحاد جماهیر شوروی تعریف کرده و در عین حال نگاهش به چین به عنوان یک کشور متحد در آسیای مرکزی بوده است.

با این حال اخیراً نگرانیهایی در مسکو درباره اهداف فعالیتهای چین در آسیای مرکزی پدید آمده و پکن را در موقعیت متضادی با منافع روسیه در منطقه تحلیل می کند.

دیمیتری ژلوبوف از کارشناسان سیاسی روس در مقاله ای اظهار داشت که نگاه مسکو بر این مبنا استوار بود که چین جمهوریهای آسیای مرکزی را به عنوان کشورهایی ترانزیتی جهت صادرات محصولاتش به اروپا می داند و از این رو با استفاده از قدرت نرم خود شامل انجام فعالیتهای فرهنگی و توسعه مؤسسات آموزشی به دنبال فراهم کردن زمینه برای دستیابی به این اهداف است.

اما قدرت نرم پکن و تحرکات اقتصادی آن، هر چند توانسته که انتقادات دولتهای کشورهای این منطقه نسبت به سیاستهای سخت گیرانه چین در قبال شهروندان مسلمانش را کاهش دهد اما همه مشکلات پیش روی این کشور را در این منطقه حل نکرده است.

در سالهای اخیر، عکس العملهای سیاسی شدیدی در بین مردم کشورهای آسیای مرکزی نسبت به اقدامات پکن در مقابل مسلمانان سین کیانگ و هم چنین اقدامات چین در کشورهای منطقه ایجاد شده است.

از آن جایی که چین به طور هم زمان به دنبال ایجاد کریدورهای ترانزیتی نه تنها در آسیای مرکزی بلکه در کل منطقه اوراسیا می باشد، پکن به دنبال سفت کردن جای پای خود در منطقه است. در نتیجه این کشور شروع به ایجاد و توسعه ابزارهای قدرت سخت خود در منطقه کرده است. این مسئله باعث شده تا نگرانیهایی در مسکو نسبت به اهداف این غول شرق آسیا ایجاد شود.

کلیدیترین اقدام چینیها در این راستا در آوریل سال جاری اتفاق افتاد. پکن در این ماه یک فرودگاه در منطقه خودمختار سین کیانگ در نزدیکی مرزهای تاجیکستان و افغانستان افتتاح کرد.

این فرودگاه در واقع تنها فرودگاه موجود در منطقه بدخشان و کوهستانهای پامیر است و باعث خواهد شد تا پکن به مردم و منابع طبیعی این منطقه مورد مناقشه دسترسی بهتری داشته باشد. علاوه بر این، پکن گفته است که طی چند سال آینده بیش از 25 فرودگاه دیگر در این منطقه احداث خواهد کرد و به دنبال ارتقای صنعت توریسم این مناطق نیز خواهد بود (1). علاوه بر این مشارکت چین در ساخت تأسیسات نظامی در تاجیکستان نیز باعث ایجاد حساسیتهایی شده است.

این گونه اقدامات چین باعث شده تا روسیه نسبت به نقش و اهداف پکن نه تنها در تاجیکستان بلکه در کل کشورهای آسیای مرکزی تجدید نظر کند. نخبگان نظامی روسیه نیز به تدریج چین را به عنوان عامل تهدید منافع خود در آسیای مرکزی می بینند و کم کم به دنبال مقابله با پکن هستند.

اقدامات چین در آسیای مرکزی نه تنها توجه فرماندهان نظامی روس را به خود جلب کرده، بلکه مسکو را به سمت مقابله با آن چه آنها به عنوان گسترش نفوذ نظامی غیر قابل توجیه و ناخواسته چین در منطقه می بینند، سوق می‌دهد.

توسعه نفوذ ارتش روسیه در پایگاه هوایی کانت در قرقیزستان یک مورد قابل توجه است. با توجه به تجهیزات روسی که در این پایگاه هوایی وجود دارد، می توان نتیجه گرفت که روسیه بیشتر به دنبال حفظ قرقیزستان در دایره نفوذ خود است. واکنش منفی برخی از قرقیزها در مورد فعالیتهای صورت گرفته در پایگاه هوایی کانت نیز باعث شد سفارت روسیه در بیشکک بیانیه ای در این مورد صادر و تأکید کند که اقدامات مسکو تهدید کننده حاکمیت جمهوری قرقیزستان نیست (2).

همین الگو در تاجیکستان نیز وجود دارد. روسیه همچنین تجهیزات نظامی جدیدی را برای این کشور فراهم کرده که به وضوح برای مقابله با حریف ژئوپلیتیکی مانند چین طراحی شده است تا اینکه برای مقابله با حملات اسلام گرایان از افغانستان.

این امر سؤالی را ایجاد می کند: "چرا روسیه به دنبال تقویت حضور نظامی خود در آسیای مرکزی است؟" پاسخ این سوال را باید در اقدامات چین در منطقه و تغییر نگاه ارتش روسیه نسبت به اقدامات پکن مشاهده کرد.

تا همین اواخر میان روسیه و چین در آسیای مرکزی توازن وجود داشت. مسکو مسئولیت امنیت منطقه را بر عهده داشت در حالی که پکن پیشگام سرمایه گذاری در منطقه بود. با این حال، چینیها نشان داده اند که آسیای مرکزی تنها منطقه ای برای سرمایه گذاری اقتصادی نیست و از این رو به تدریج به دنبال تقویت همکاریهای نظامی با کشورهای منطقه رفتند. علاوه بر گسترش قراردادهای تسلیحاتی، چین در حال افزایش مانورهای مشترک نظامی خود با تاجیکستان و قرقیزستان بوده و به دنبال ساخت یک پایگاه نظامی در منطقه است. علاوه بر این، در حال حاضر در حال ساخت پایگاههای نظامی در مرز تاجیکستان و افغانستان است.

توازن میان روسیه و چین در آسیای مرکزی در حال تغییر است و مسکو به دنبال عکس العمل است. مهمترین وجه این ماجرا می تواند این باشد که این نگرانیها باعث شود تا ولادیمیر پوتین در زمینه گسترش روابطش با چین با فشارهای داخلی روبرو شود.

باند موسوم به «سیلوویکی» که نیروهای آن از افسران قدیمی ارتش یا نیروهای قدیمی امنیتی کا.گ.ب بودند که از پست‌های سابق خود کناره گرفته و به پست‌های دولتی روی آورده بودند، در این زمینه می توانند فشارهایی را به پوتین وارد و چین را به عنوان عامل تهدید معرفی کنند.

مجید اسماعیل زاده، کارشناس مسائل ترکیه و اوراسیا

1. https://tribune.com.pk/story/2209109/1-china-build-high-altitude-airport-xinjiang/
2. https://akipress.com/news:642770:Russian_Embassy_denies_reports_that_Kyrgyzstan_was_handing_over_Kant_air_base_to_Russia/

انتهای پیام /