زنگ خطر "عدالت آموزشی"؛ سهم کمتر دانش‌آموزان خانواده‌های محروم از سبد آموزش کشور+ جداول
معاون وزارت آموزش و پرورش گفت: طبق نتایج تیمز و پرلز، ۳۳ درصد دانش‌آموزان کشورمان به منابع یادگیری دسترسی کم دارند؛ عملکرد دانش‌آموزان ما از میانگین جهانی هم در آزمون "تیمز" که شامل علوم و ریاضی پایه چهارم و هشتم می‌شود و هم در آزمون "پرلز" کمتر است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ "عدالت آموزشی" کلیدواژه این روزها است، ماجرایی که پس از هشدارهایی که از وضعیت ناخوش مدارس دولتی، شکل‌گیری انواع مدارس خاص و در کنار آن غیردولتی‌های لاکچری ویژه اقشار خاص جامعه " از طبقه قدرت تا طبقه ثروت" و در نهایت کشاندن نظام طبقاتی به درون مدارس کشور و از همه تأسف‌آورتر جمع کودکان این سرزمین، شکل گرفت و حالا عدالت آموزشی مطالبه افکار عمومی جامعه از مسئولان و قانونگذاران در نظام جمهوری اسلامی است.
اوضاع آنجا وخیم‌تر می‌شود که مدارس دولتی عادی را در کنار رنگین کمان مختلفی از مدارس غیردولتی، مدارس سمپاد، نمونه دولتی، شاهد، وابسته و... قرار داده و به مقایسه وضعیت بپردازیم.
شاخصه اصلی مدارس خاص و غیردولتی نیز دریافت پول از خانواده‌هاست و البته که مشتریان آنها در دسته‌‌بندی‌های مختلف متفاوت هستند و به هر حال اغلب دانش‌آموزان آنها از میان طبقه قدرت و ثروت جامعه انتخاب می‌شوند.
ادامه این وضعیت باعث شده که حالا یکی از شاخص‌های شکاف طبقاتی در جامعه ما مسئله "آموزش" باشد تا جایی که براساس برخی بررسی‌ها در سال 96 میزان نابرابری‌هایی که در هزینه‌های آموزش بین خانواده‌های دهک بالا و دهک پایین وجود دارد حدود یک به 53 است! یعنی دهک ثروتمند 53 برابر دهک فقیر، برای آموزش فرزندش هزینه می‌کند.
باید توجه داشت که نابرابری آموزشی مشابه نابرابری‌هایی از جنس دیگر مانند نابرابری حقوقی یا سیاسی و... نیست بلکه بنیان و پایه‌ای برای تشدید نابرابری‌های دیگر هم هست و می‌تواند همۀ زندگی یک فرد را به‌لحاظ اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و فرهنگی و... تحت تأثیر قرار دهد.
آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در ارتباط تصویری 11 شهریور امسال با وزیر، معاونان و مدیران وزارت آموزش و پرورش نکته مهمی درباره عدالت آموزشی بیان کردند که در صورت پیگیری جدی و دقیق آن می‌تواند آغازی بر نجات وضعیت غیرقابل دفاع عدالت آموزشی در کشور باشد.
ایشان یکی از موارد مربوط به عدالت آموزشی را، موضوع «مدارس دولتی» برشمردند و گفتند: "باید سطح و کیفیت مدارس دولتی از لحاظ آموزشی و تربیتی به‌گونه‌ای شود که دانش‌آموزان احساس نکنند با تحصیل در این مدارس امکان قبولی آنها در کنکور کمتر است و خانواده‌ها نیز تصور کنند فرزندانشان را به یک جای بی‌پناه می‌فرستند."
از طرفی دیگر نتایج آزمون‌های بین المللی تیمز و پرلز که ایران سال‌هاست در آن شرکت می‌کند، موارد نگران‌کننده‌ای را نشان می‌دهد که نه تنها بیانگر فاصله عملکرد دانش‌آموزان کشور با میانگین‌هاست بلکه بیانگر تفاوت عملکرد بین دانش‌آموزان با شرایط متفاوت و امکانات متفاوت است موضوعی که به نوعی نشان دهنده لزوم توجه جدی به برابری فرصت‌های یادگیری در مدارس است.
در همین رابطه تصمیم گرفتیم تا با "رضوان حکیم‌زاده" معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش گفت‌وگویی داشته باشیم تا این بار به بررسی وضعیت عدالت آموزشی از زاویه‌ای دیگر بپردازیم.
او معتقد است که نتایج آزمون‌های بین‌المللی تیمز و پرلز که در پایه چهارم ابتدایی و هشتم متوسطه برگزار می‌شود، می‌تواند جنبه‌های دیگری از عدالت آموزشی و اوضاع کیفی مدارس دولتی و مناطق محروم را برای ما به نمایش بگذارد.
حکیم زاده می‌گوید: به نظر می‌رسد تعریف دقیق مقام معظم رهبری در خصوص عدالت آموزشی که تأکید بر فرصت‌های برابر یادگیری برای همه کودکان مدرسه‌ای در اقصی نقاط کشور است، می‌تواند یک نقطه عطف مهم برای اصلاح سیاست‌ها و انجام اقداماتی باشد که باعث شود شرایط یادگیری فرزندان خانواده‌های محروم در مدارس مانند فرزندان خانواده‌های برخوردار شود و حداقل تفاوت موجود به شرایط بیرون مدرسه‌ای محدود شود؛ این می‌تواند نوید‌بخش آینده‌ای باشد که کودکان طبقات اجتماعی، مشکلاتشان پشت در مدرسه جا بماند و محیط یادگیری تربیتی مدارس به گونه‌ای باشد که با رفع تمایزات بیرونی زمینه‌ساز عدالت آموزشی و تحرک اجتماعی طبقات محروم شود.
مشروح بخش نخست گفت‌وگوی تسنیم با معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش را در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: عدالت آموزشی کلیدواژه این روزهاست و حالا به مطالبه‌ای از سوی افکار عمومی جامعه تبدیل شده است، در این میان آزمون‌های بین‌المللی تیمز و پرلز می‌تواند وضعیت روشنتری را از عدالت آموزشی به نمایش بگذارد؛ طبق نتایج این آزمون‌ها، اوضاع عدالت آموزشی در کشورمان چگونه است؟
عدالت آموزشی دو جزء دارد که جزء نخست، دسترسی به آموزش و جزء دیگر فرصت‌های برابر برای یاد گرفتن دانش‌آموزان از جهت دسترسی به آموزش است؛ ایران با وجود محدودیت‌هایی که داشته است دستاوردهای ارزشمندی در زمینه دسترسی به آموزش داشته و رشد قابل توجهی در پوشش تحصیلی دانش‌آموزان دارد.
در فرصت‌های برابر برای دختران و پسران به ویژه در دوره ابتدایی دستاوردهای خیلی خوبی داریم و با وجود کمبود امکانات و شرایط تحریم، ایران حتی در فراهم کردن فرصت دسترسی برای کودکان اتباع هم پیشتاز بوده است و نزدیک به نیم میلیون دانش آموز اتباع در مدارس ما حضور دارند، برخلاف بسیاری از کشورها که از روشهای جداسازی استفاده و در کمپ‌ها آنها را نگهداری می‌کنند در ایران دانش‌آموزان اتباع را درون نظام آموزشی پذیرفتیم و این موارد جزو دستاوردهای ارزشمند است.
موضوع مهم دیگر درباره عدالت آموزشی، فرصت‌های برابر برای یاد گرفتن دانش‌آموزان است اینکه شرایطی فراهم کنیم تا هر کودکی که به مدرسه می‌رود به اندازه کودک دیگر فرصت داشته باشد تا بیاموزد، تحقق این هدف نیازمند تمهیدات و توجه به شرایطی است که بر کیفیت یادگیری اثر می‌گذارد.
تأثیر مستقیم شرایط اقتصادی و اجتماعی بر کیفیت یادگیری
شرایط اقتصادی و اجتماعی دانش‌آموزان بر روی کیفیت یادگیری آنها تأثیر دارد از سوی دیگر تراکم کلاسهای درس، کیفیت معلمانی که به آموزش دانش‌آموزان می‌پردازند، منابع و امکاناتی که در مدارس وجود دارد و کیفیت هم‌کلاسانی که در یک کلاس درس حضور دارند از عوامل مهم دیگر در کیفیت یادگیری است.
مدال‌های المپیاد نماینده جریان اصلی دانش‌آموزان کشور نیست
تمام این موارد بر روی کیفیت آموزش اثر می‌گذارد و اگر بخواهیم بدانیم در این مسائل چه شرایطی داریم، یکی از موارد مهم نتایج آزمون‌های بین المللی تیمز و پرلز است که نتایج آن از دو منظر قابل بررسی است. بُعد نخست، وضعیت جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با سایر کشورهای شرکت‌کننده است چون آزمون‌های تیمز و پرلز بیانگر جریان اصلی دانش‌آموزی ما و نمونه نرمال دانش‌آموزان است بنابراین می‌تواند خیلی بهتر وضعیت نظام آموزشی کشور را به تصویر بکشد درحالی که مدال‌های المپیادهای جهانی نماینده جریان اصلی دانش‌آموزی کشور نیست و تعدادی از دانش‌آموزانی هستند که جدا می‌شوند و با آنها به صورت اختصاصی کار می‌شود، با وجود اینکه در بحث المپیادها دستاوردهای خوبی داشتیم اما نمی‌توانیم با استناد به آنها بگوییم که وضعیت جمعیت اصلی دانش‌آموزی کشور چگونه است.
نمرات کمتر دانش‌آموزان ایرانی نسبت به میانگین جهانی
آزمون‌های بین‌المللی به دلیل اینکه نمونه‌گیری آنها جامع است می‌توانند معرف بهتری برای وضعیت نظام آموزشی ما باشند که در این زمینه با وجود اینکه از سال 1995 تاکنون روند رو به رشدی داشتیم اما متأسفانه هنوز به میانگین بین‌المللی نرسیده‌ایم و جزو کشورهایی هستیم که عملکرد دانش‌آموزان ما از میانگین جهانی هم در آزمون "تیمز" که شامل علوم و ریاضی پایه چهارم و هشتم می‌شود و هم در آزمون "پرلز" که سواد خواندن در دوره ابتدایی است، کمتر است:
"منابع یادگیری از طریق خانواده" یکی از موضوعات بسیار مهم است که می‌تواند روی یادگیری اثر بگذارد؛ در آزمون تیمز و پرلز مشاهده می‌کنیم که سه دسته دسترسی به منابع یادگیری از طریق خانواده تعریف شده است که عبارتند از دسترسی به منابع زیاد، دسترسی به منابع متوسط و دسترسی به منابع کم؛ به طور طبیعی وقتی کودکی در خانواده‌ای با دسترسی به منابع زیاد حضور دارد به این معناست که وضعیت اقتصادی و فرهنگی خانواده بالاست.
فقط 4 درصد دانش‌آموزان ایرانی به منابع یادگیری زیاد دسترسی دارند!
در ایران فقط 4 درصد دانش‌آموزان در خانواده‌هایی هستند که دسترسی به منابع زیاد دارند در حالیکه این رقم برای کره 50 درصد، نیوزلند 41 درصد و برای سوئیس 38 درصد گزارش شده است و میانگین بین‌الملل بدین ترتیب است که 18 درصد دانش‌آموزان در خانواده‌هایی هستند که دسترسی به منابع یادگیری زیاد است.
بر اساس نتایج آزمون پایه چهارم، 62 درصد دانش‌آموزان ایرانی در خانواده‌هایی هستند که دسترسی به منابع یادگیری آنها متوسط و 33 درصد کم است؛ این نسبت برای پایه هشتم بدین ترتیب است که 55 درصد دسترسی به منابع متوسط و 36 درصد دسترسی به منابع کم است؛ نمره دانش‌آموزان در خانواده‌های با دسترسی به منابع یادگیری زیاد 528 و در خانواده با منابع یادگیری متوسط 443 است که 85 نمره فاصله را نشان می‌دهد.
اختلاف 152 نمره‌ای دانش‌آموزان طبقه ثروتمند و طبقه ضعیف
زمانی که دسترسی زیاد را با دانش‌آموزان خانواده‌هایی که دسترسی کم دارند مقایسه می‌کنیم بین نمره 528 تا 376، 152 نمره فاصله در میانگین عملکرد دانش‌آموزان مشاهده می‌شود!
33 درصد دانش‌آموزان در خانواده‌هایی که دسترسی به منابع یادگیری خیلی کم است
در میانگین جهانی 9 درصد دانش‌آموزان از خانواده‌هایی هستند که دسترسی به منابع یادگیری خیلی کم است در حالیکه در ایران این رقم 33 درصد بوده و رقم بالایی است.
ادامه دارد ...
انتهای پیام/