اهداف کتاب سنتور و تکنیک از زبان محسن غلامی

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، چندی پیش کتاب سنتور و تکنیک نوشته محسن غلامی منتشر شد که به تمرین‌های خاصی در نوازندگی سنتور اختصاص داشت. غلامی در این کتاب اهداف خاصی را دنبال می‌کرد که البته تصمیم دارد با انتشار جلد‌های بعدی این کتاب به اهدافش برسد. در ادامه یادداشتی را به قلم محسن غلامی می‌خوانید که در این یادداشت به بیان اهدافش از انتشار کتاب «سنتور و تکنیک» می‌پردازد.

بحث تکنیک و تکنیک نوازی در سنتور مبحث گسترده ای است که هر کدام از بخش‌های آن‌، دارای ویژگی‌های مخصوص به خود است و باید کاملا به آن جداگانه پرداخته شود.

در برهه‌ی کنونی از نوازندگی این ساز، می‌توان تکنیک‌های متداول در سنتورنوازی را به بخش‌های مختلف تقسیم کرد. ابتدا به نظرم باید نوازندگان دهه‌های گذشته را از نوازندگان نسل کنونی جدا کرد. چون تفاوت‌های زیادی از نظر تکنیک اجرایی بین آنان وجود دارد.

نوازدگان نسل قدیمی‌تر به مانند استادان رضا ورزنده، فضل الله توکل، منصور صارمی، مجید نجاهی و دیگران بیشتر از  تکنیک سازی، به حس و حال وظرایف اجرایی توجه می‌کردند و بعد تکنیک را نیز به مقدار لازم در نوازندگی خود  به کار می‌بردند. به طوری که شیرینی و زیبایی ساز بیشتر نمود داشته و بعد در لابلای آن، تکنیک‌های مختلف به چشم می‌آمد.

البته ذکر این نکته لازم و ضروری است که نوازندگی رضا ورزنده نیازمند بررسی جداگانه‌ای از نظر محتوا  و ساختار ملودیک و تکنیک‌های اجرایی  معمول است و شاید با نسل نوازندگان آن دوره در یک زیر مجموعه قرار نگیرد.

اما در  نسل  جدید و حال حاضر، به طرز چشمگیری پیشرفت از لحاظ ساختار تکنیکی حاصل  شده است. در  این مطلب هدف اصلی،  مقایسۀ دو نسل مختلف سنتور  نوازان نیست. بلکه بررسی ریزه‌کاری‌های مضرابی سنتور است و این که در  کتاب‌های سنتور  و تکنیک اینجانب چه اهدافی دنبال می‌شود؟

اگر بخواهیم دسته بندی اولیه در این موضوع انجام دهیم، ابتدا باید نوازندگی سنتور  را به تکنیک‌های ریز و تریل  تقسیم کنیم که در کتاب‌های اول و دوم به این موضوع‌ها پرداخته شده و هنرجو البته با توجه به قدرت نوازندگی در بدو شروع با آن آشنا می‌شود. خوشبختانه در این قسمت کتاب‌های زیادی با آهنگ‌های زیبا و ماندگار موسیقی ایرانی تالیف شده و در دسترس اغلب هنرآموزان و هنرجویان قرار گرفته است.

به عقیدۀ اینجانب بعد از این تکنیک‌های ریز و تریل  مهمترین تکنیک اجرایی سر مضراب  و دُراب‌ها هستند. جایی که ادامۀ کار هنرجو را کاملا در جهت خاصی سوق می‌دهد. در نوازندگان  نسل  کنونی این تکنیک‌ها به خوبی به چشم می‌آیند و کاملا به عنوان یکی از ارکان قطعات ضربی و سولوهای آوازی به شمار می‌روند.

نکته‌ی بعدی در  نوازندگی این ساز و تکنیکی که باز هم در نوازندگان دهۀ اخیر بیشتر به آن پرداخته شده، قطعات دو صدایی با فرم‌های مختلف است که این نیز با توجه به گستردگی زیاد یکی از سبک‌های موجود به حساب می‌آید. شاید بتوان آغازگر این طرز تفکر سنتور نوازی را در قطعۀ فریبای استاد فرامرز پایور جستجو کرد و پس از آن نوازندگان بسیاری این شیوه را به عنوان شیوۀ اصلی نوازندگی خود برگزیدند و قطعات متعددی را با همین سبک و شیوه تنظیم و اجرا کرده‌اند.

تکنیک‌های دیگر نیز به مانند دو مضراب چپ و دو مضراب راست با حالت‌های گوناگون، تکیه و زینت‌ها، پاساژها و آرپژها و... نیز هر کدام در جای خود قابل بررسی کاملی هستند.

در  کتاب‌های سنتور  و تکنیک اینجانب، سعی شده به هر کدام از تکنیک‌های اجرایی به صورت جداگانه پرداخته شود و جلد اول  آن که در حال حاضر منتشر  شده اختصاص به تکنیک پاساژ دارد. چرا که به عقیده‌ی من، پاساز را هر هنرجویی می‌تواند  با سرعت و توانایی خود در  مترونوم‌های مختلف، بنوازد.

معمولا تمرین‌های اتود در هر  سازی، به سختی در ذهن نوازندگان ماندگار می‌شود و برای همین  حفظ شدن قطعه بسیار سخت است. به همین علت سعی کرده‌ام ابتدا نغمات مناسبی برای هر اتود تنظیم نمایم و بعد پاساژهای مختلف را در حالت‌های گوناگون در قطعات به کار گیرم.

به همین دلیل شاید قطعات از حالت اتود تمرینی خارج شوند، اما در  هر  قطعه به انواع و اقسام پاساژها اشاره شده و  سعی شده از  تمامی قابلیت‌های اجرایی پاساژها، در ارائۀ منظور نگارنده استفاده شود. این مجموعه 5 جلدی را به عنوان کتاب‌های کمک آموزشی در کنار کتب موجود در  سنتور نوازی در  نظر  گرفته‌ام و هر جلد به همراه سی دی اجرایی قطعات منتشر خواهد شد.

در  جلد اول کتاب سنتور  و تکنیک، 17 قطعه تمرینی برای این منظور در نظر گرفته شده که در مرحلۀ اول هر کدام از آنها به تنهایی در ابتدا از ساختار ملودیکی برخوردار هستند و همچنین در هر قطعه، به فرم‌های مختلفی از پاساژ در قالب قطعه‌ای مستقل و به دور  از  اتود صرفا تمرینی، اشاره شده است.

با توجه به اهداف گفته شده، جلد دوم کتاب سنتور  و تکنیک اختصاص به آرپژ نوازی دارد. در  این کتاب نیز آرپژهای متدوال در  سنتورنوازی در قالب قطعات ملودیک نمود پیدا می‌کند تا  باز هم هنرجو در ابتدا بتواند قطعه را آسانتر حفظ نماید و بعد در سرعت‌های مختلف قطعات را بنوازد.

در جلد سوم نیز به تکنیک مهم سر مضراب و دراب پرداخته شده و باز هم فرم‌های قطعات همانند جلد اول و دوم است.

جلد چهارم این مجموعه به قطعات دوصدایی اختصاص داده شده و سعی شده انواع و اقسام قطعات اجرایی در این سبک، در قالب آهنگ‌هایی کوتاه برای هنرجویان تنظیم شود تا بعد از نواختن این مجموعه اصلی‌ترین نکات این سبک برایشان قابل درک و دریافت شود.

در  جلد آخر و پنجم این مجموعه به ریز و تریل و نتهای زینت و تکیه‌ها و همچنین مروری بر چهار جلد قبلی پرداخته شده است؛ می‌توان گفت در این جلد مروری کلی به مطالب قبلی می‌شود به همراه تکنیک‌های جدیدتر.

البته نکته‌ی لازم به ذکر این است که در هر جلد در قطعات ساخته شده باز هم به تکنیک‌های جلدهای قبلی اشاره‌ای می‌شود.

مثلا در جلد دوم که در مورد تکنیک اجرایی آرپژ است، برای حفظ ساختار ملودیکی قطعات کمی به پاساژها نیز اشاره می‌شود و همچنین در جلد سوم که دُراب و سر مضراب است باز هم به مطالب دو جلد قبلی مانند پاساژ و آرپژ اشاره می‌شود تا  از این طریق انسجام آموزشی قطعات بیشتر حفظ شده و یادگیری آن نیز آسان‌تر گردد.

امیدوارم که این مجموعه برای هنرجویان و هنرآموزان مفید واقع گردد.

محسن غلامی

انتهای پیام/