«معجزه آبخیزداری»|افزایش ۱۰ برابری روزهای گردوغباری در ایران؛ راه حل چیست؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم؛ بر اساس گزارش کنوانسیون مقابله با بیابانزایی سازمان ملل متحد، هر ساله تحت تأثیر طوفان های گردوغبار سالانه بالغ بر 2000 تا 3000 میلیون تن خاک در سطح جهان منتشر و جابجا می شود. این پدیده اتمسفری در هر منطقه دارای فرایند خاص خود بوده ولی در طول دهه های اخیر در اغلب نقاط جهان روند افزایشی داشته است. گزارشات حاصل از مطالعات و تحقیقات انجام شده اخیر حاکی از آن است که افزایش طوفان های گردوغبار می تواند ناشی از روند تغییرات اقلیم و کاهش شدید بارش در مناطق خاصی از کره خاکی باشد. نکته در خور تأمل در دهه اخیر افزایش تعداد وقوع روزهای گردوغبار و شدت طوفان های گردوغبار است که در 20 سال اخیر بشدت افزایش یافته به نحوی که فراوانی آنها در کشور ایران تنها در طول سه سال اخیر 10 برابر شده است.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

 از بین رفتن منابع زیست انسانی در مناطق تحت تاثیر، مهاجرت جوامع روستایی و شهری، افزایش میزان خسارات و حوادث جاده ای و بروز اختلال در شبکه حمل و نقل، افزایش آلودگی هوای شهرها و گسترش شیوع بیماری های قلبی تنفسی و نیز بیماری های چشمی تنها بخشی از پیامدهای مخرب این پدیده است که سلامت جوامع زیست انسانی را مورد تهدید قرار داده است. به همین دلیل در سال های اخیر به عنوان یکی از بلایای طبیعی مطرح شده است. از سویی دیگر، تخریب خاک و افت حاصلخیزی اراضی در مناطق برداشت و متاثر از این پدیده، عامل بروز تخریب سرزمین، فقر پوشش گیاهی خاک و در نتیجه بیابانزایی بوده است.

غرب آسیا با دارا بودن اقلیم خشک و نیمه خشک از دیرباز همیشه تحت تاثیر طوفان های گردوغبار قرار داشته است.  در غرب آسیا طوفان های گردوغبار جزو شراط ذاتی اقلیم منطقه بوده است، ولی در دو دهه اخیر، از لحاظ شدت، وسعت و تکرار در منطقه افزایش چشمگیری داشته که بر غرب، جنوب و مرکز کشور ایران تاثیرات منفی داشته است. به منظور علل تشدید این پدیده در دهه اخیر، تحولات منطقه باید مورد واکاوی قرار گیرد.

شاید اولین تظاهر وقوع خشکسالی های بلندمدت، از بین رفتن منابع آب سطحی، کاهش پوشش گیاهی و وقوع طوفان های گردوغبار باشد. این پدیده بیشتر از دو دهه منطقه غرب آسیا را درگیر کرده است. علاوه بر تأثیر خشکسالی بر تشدید گردوغبار، نقش مدیریت ناصحیح منابع آب حوزه های مستعد را باید به آن اضافه نمود. به طوری که این مساله سبب اختلال در چرخه طبیعی آب شده و زمینه خشکیدگی تالاب ها و کاهش رطوبت پایین دست و نهایتا ایجاد کانون های گردوغبار را فراهم آورده است. تغییر کاربری اراضی و کنترل آب در سرشاخه های حوزه های مرزی و مشترک نیز مزید بر علت بوده است.

مدیریت آب در سرشاخه های حوزه آبخیز هامون و کنترل آب در سرشاخه های رودخانه های دجله و فرات به وسیله کشورهای همسایه ایران و عراق بدون توجه به حقابه های پایین دست از مصادیق بارز این گونه مدیریت یک سویه است. به طوری که اثرات این سوء مدیریت، امروزه به صورت بحران های عظیم بروز طوفان های گردوغبار در مناطق غرب و شرق کشور ایران بروز کرده است. بررسی ها نشان می دهد میزان غلظت بیشینه طوفان های گردوغبار در مقاطع زمانی متفاوت بوده و برای اولین بار در سال 2006 به بالاتر از 8000 میکروگرم بر متر مکعب رسیده و در ادامه در سال های 2009، 2010، 2015، 2016 و 2017 به حد بیشینه یعنی 10000 میکروگرم بر متر مکعب رسیده است.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

تقریبا در دو دهه اخیر به دلیل وقوع خشکسالی های منطقه ای و متاسفانه اجرای طرح های مدیریت آب، ایران در دو منشا داخلی و خارجی تحت تاثیر طوفان های گردوغبار قرار گرفته است. این مناطق شامل، شرق کشورهای سوریه و اردن، غرب مرکز و شرق کشور عراق و منطقه بین النهرین، شمال غرب، مرکز و جنوب شبه جزیره عربستان و بخشی از افغانستان و بخشی از منطقه آرال در کشور ترکمنستان به عنوان منشا خارجی و جنوب استان خوزستان، استان های هرمزگان و بوشهر، جنوب استان کرمان، شرق استان سیستان و بلوچستان، کویر مرکزی به عنوان منشأهای داخلی هستند.

 متاسفانه باید گفت مدیریت آب و منابع طبیعی کشور نه تنها تلاش جدی در تدوین برنامه های منطبق با تغییرات زمانی پدیده گردوغبار ندارد، بلکه اقدام مثبتی در راستای کنترل بهره برداری از منابع حوزه ها به عمل نیاورده است. وجود صدها هزار چاه غیر مجاز، تخریب منابع طبیعی به بهانه افزایش تولید، عدم استفاده از الگوهای کشت متناسب با محدودیت های آبی و ده ها مورد دیگر، همگی حکایت از این واقعیت تلخ دارد. لذا ضروری است برای مقابله با این مشکل، با مدنظر قرار دادن مدیریت جامع حوزه آبخیز (آبخیزداری) نسبت به این موضوعات اهتمام شود:

اول: برنامه ریزی حوزه ای به منظور تعیین دقیق نیازهای زیست محیطی

دوم: اولویت دادن به تامین حقابه تالاب ها و مناطقی که منشا گردوغبار هستند

سوم: تهیه نیازهای آبی طرح های مقابله با کانون های گردوغبار به عنوان نیاز اولیه و ضروری

انتهای پیام/